ABDnin Vietnamda işlediği savaş suçlarını araştırmak
amacıyla filozof Bertrand Russellın girişimiyle oluşturulan
Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesinin bir üyesiydi.
Russell Mahkemesi olarak da bilinen Mahkemenin bir
tahkikat komisyonuyla Vietnamda yaklaşık bir ay incelemelerde
bulunan Aybarın tuttuğu günlük ilk defa yayımlanıyor. Russellın,
Mahkemenin programının hazırlandığı ilk bir araya gelişte
yaptığı konuşmayı ve Jean-Paul Sartreın Stockholm toplantısı
sonrasında açıkladığı hükmü de içeren Vietnam Günlüğü,
sadece bir süper gücün acımasızca yürüttüğü savaşı tüm
boyutlarıyla ortaya koymuyor, Aybarın sosyalizm anlayışından
parçalar da sunuyor. Hukukçu, akademisyen, gazeteci, siyasetçi
kimlikleriyle bir döneme damgasını vuran isimlerden olan
Mehmet Ali Aybar başka türlü bir sosyalistti: Kullandığı güler
yüzlü sosyalizm, Türkiyeye özgü sosyalizm, özgürlükçü
sosyalizm kavramlarıyla; sadece sistem içinde değil sosyalizm
uygulamaları, teorileri içinde de gördüğü çarpıklıkları ifade
etmekten hiç çekinmemesiyle; ülkedeki Kürt sorununa
değinen belki de ilk siyasetçi olmasıyla; yatay örgütlenme
modelini savunmasıyla ABDnin Vietnamdaki savaş suçlarını
yargılamak için kurulan Uluslararası Russell Mahkemesinde
üyelik yapacak uluslararası saygınlığı, entelektüel donanımı,
kültürü, bilgisi olan Aybar, ömrünün sonuna kadar sosyalizm
mücadelesinden vazgeçmedi. 15 milletvekiliyle Meclise girmiş
Türkiye İşçi Partisinin genel başkanı Aybarın her koşulda altını
çizdiği bir gerçek vardı: Sosyalizm insanlar içindir; insanlar
sosyalizm için değil...