Mardin, Roma, akabinde Bizans İmparatorluğu dönemi’nde çevresindeki Dara ve Nusaybin ve Zerzevan kaleleri ile ön plana çıkan ama kendisi geri planda kalan bölgeyi yönetenler tarafından, karakol olarak kullanılan, uzunluğu 800 eni 150 metre olan, yüksek bir tepenin üzerinde kurulu bir şehir konumunday-dı. Necmeddin İlgazi’nin kenti ele geçirmesiyle birlikte Mardin, Ortaçağın gözde kentleri arasında gir-di. Artukluların başkenti olan şehir, kültür ve medeniyet açısından çevresindeki Amid, Hasankeyf, Cizre ve Musul gibi şehirlerle yarışır bir hale geldi. Artuklu egemenliğindeki Mardin, dini, askeri, ticari, eği-tim ve sivil mimari eserlerle donatılarak bayındır bir hale gelmiş. Mardin bölgedeki konumu ve zengin-liği göz kamaştıran imari yapıları, nedeniyle de çevre beyliklerin ve İlhanlı ve Timur gibi iki büyük devletin istila ve yağmasına maruz kamış bir şehirdir. Artuklu başkenti Mardin’de, üç asır boyunca Ar-tuklu sultanları şehrin muhtelif yerlerinde günümüze ulaşmış cami, medrese, hamam, türbe, saray, kale, çeşme, ticaret yapıları gibi görkemli anıt eserler dikmişlerdir. Bu eserlerin ya bir odasının içine defne-dilen ya da müstakil bir türbe içinde gömülen Artuklu Sultanları ile yakınlarını sandukaları yüz yıl ön-cesine kadar görmek mümkündü. Bu anıtsal mezar yapılarından çok az bir kısmı günümüze gelebilmiş ya da farklı bir yapı türüne dönüştürülerek işlevi değiştirilmiştir. İşlevi değiştirilen yapılardaki mezarlar ise ortadan kaldırılmıştır. Bu çalışmanın amacı, talan edilen vakıf mallarının izini sürmek, aslına uygun işlevlerini yerine getirmeleri için yol gösterici öneriler yaparak koruma kullanma dengesi içinde sonsu-za kadar ayakta kalmalarına vesile olmaktır.