İslâm dininin doğuşundan bu yana geçen asırlar içinde İslâm dünyasında dinin birçok farklı yorumu ve anlaşılma biçimi oluşmuştur. Zamanla kurumlaşan bu anlayışlar, fırka ya da mezhep şeklinde isimlendirilmiş ve birçok ilmî araştırmanın konusu olmuştur. Mezheplerin doğuşundan itibaren, aralarındaki münasebetler bazen fikir, bazen mücadele yahut iş birliği hâlinde cereyan etmiştir. Mezhepleri tanımlama, anlama ve görüşlerini tespit etmede pek çok değerli eser kaleme alan Yaşar Kutluay Tarihte ve Günümüzde İslâm Mezhepleri adlı bu eserinde mezhepleri doğuşlarından itibaren ele almakta, günümüze kadar olan tarihî maceralarını anlatmaya, bunlara tesirde bulunan dinî, siyasi, içtimai, mahalli faktörleri tahlil etmektedir. Müellif İslâm mezheplerini tefekkür tarihi zaviyesinden incelerken Mutezile, Cebriye, Hariciler, Mürcie, Müşebbihe, Mücessime, Şia ve Ehli Sünnet’i ele alıp bu zümreleri alt kollarıyla beraber ortaya koymuştur. Aynı zamanda modern zamanlardaki Bahaîlik ve Ahmedîlik gibi akımlardan bahsedilmekte, Türkiye’de mezhep ve tarikatlarının durumuna yer verilerek eser bitirilmektedir.