Güçlü devletler adaletle ayakta kalır. Adaleti egemen kılmak için, sağlam temellere dayalı bir hukuk sistemi kaçınılmazdır. Bu yönüyle hukuk, adaletin bir aracıdır. Hukuk bilimi, diğer pek çok bilim dalında olduğu gibi, bir anda mükemmelliğe ulaşamaz. Hukuk biliminde de gelişim, tekamül bir süreç gerektirir. Günümüzde hukuk biliminde ulaşılan nihai durum, bu sürecin bir sonucudur ve devam ederek sürecektir. Şüphesiz Dünya üzerinde farklı hukuk sistemleri mevcuttur. Bu sistemler içinde, en önemli hukuk sistemlerinden biri ülkemizin de dahil olduğu Kıta Avrupa'sı hukuk sistemidir. Kıta Avrupa'sı hukuk sistemi, sadece bu ülkelerde uygulanmakla kalmamış, Japonya ve Çin gibi Uzakdoğu ülkelerine kadar pek çok devlet tarafından iktibas edilmiştir. Bu hukuk sisteminin kaynağı, Roma hukukudur. Roma hukuk sistemi, miladın ilk iki yüzyılında doruğa ulaşmış ve Klasik Dönem olarak adlandırılan döneme ait, hukuk kaynaklarından oluşan hukuktur. Bu hukuk İmparator Iustinianus (MS 527-565) tarafından kodifiye edilmişti. Fakat onun ölümüyle, uygulamadan büyük ölçüde kopmuş ve unutulmuştu.
MS 1100 yılında Roma hukuku üzerine araştırmalar başlamış ve her dönemin egemen doktrini, bu hukuk sistemini, kendi görüşü doğrultusunda araştırıp incelemişti. Her inceleme ve araştırma yöntemi, Roma hukukuna farklı ve yeni bir bakış açısı getirmiş ve nihayetinde 1789 Fransız Devriminden sonra, Prusya, Avusturya ve Fransız Medeni Kanunlarıyla başlayan bir milli medeni kanun yapma süreci başlamıştı. Roma hukuku, hazırlanan bu medeni kanunların temeli olmuştur. Bu çalışmada, bu süreçler ayrıntılı bir şekilde ele alınmaya çalışılmıştır.

1. GİRİŞ

§ 2. AVRUPA'DA MODERN KANUNLAŞTIRMALARI (KODİFİKASYONLARI) ETKİLEYEN HUKUK OLARAK ROMA HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ: DOĞUŞU-YÜKSELİŞİ VE ÇÖKÜŞÜ

I. GENEL OLARAK
II. ROMA HUKUKUNUN DOĞUŞU: ESKİ HUKUK DÖNEMİNE (MÖ 753-MÖ 150) KISA BİR BAKIŞ

III. ROMA HUKUKUNUN YÜKSELİŞİ: KLASİK HUKUK DÖNEMİ (MÖ 150-MS 235)
A. GENEL OLARAK
B. KLASİK DÖNEMİN HUKUK KAYNAKLARI

IV. ROMA HUKUKUNUN ÇÖKÜŞÜ: POST-KLASİK DÖNEME (MS 235- 476) KISA BİR BAKIŞ
A. GENEL OLARAK
B. LEX CITATIONIS (HANGİ HUKUK KAYNAKLARINA BAŞVURULACAĞINA DAİR KANUN)
C. ROMA VULGAR HUKUKU VE ROMA HUKUKUNUN VULGARLAŞMASI (VULGARRECHT UND VULGARISIERUNG)

§ 3. ROMA HUKUKUNUN IUSTINIANUS KODİFİKASYONUNA KADAR OLAN SÜRECİ VE BİLGİ KAYNAKLARI

I. IUSTINIANUS'TAN ÖNCEKİ DÖNEMDE YAPILAN HUKUK DERLEMELERİ
A. CODEX GREGORIANUS
B. CODEX HERMOGENIANUS
C. CODEX THEODOSIANUS
D. NOVELLAE LEGES
E. FRAGMENTA VATICANA
F. COLLATIO LEGUM MOSAICARUM ET ROMANUM

II. BATI ROMA İMPARATORLUĞUNUN YIKILIŞINDAN IUSTINIANUS KODİFİKASYONUNA KADAR GEÇEN DÖNEMDE (MS 476-527) BATI AVRUPADAKİ BAZI GELİŞMELER VE ÇIKARILAN KANUNLAR

A. GENEL OLARAK
B. BU DÖNEMDE ÇIKARILAN BAZI KANUNLAR

§ 4. ROMA HUKUKUNUN IUSTINIANUS DÖNEMİNDE KODİFİKASYONU

I. GENEL BAKIŞ

II. IUSTINIANUS'UN AMACI

III. KLASİK HUKUK BİLİMİ VE KODİFİKASYON

IV. IUSTINIANUS KODİFİKASYONU VE O ZAMANKİ MAHKEMELER

V. KODİFİKASYONUN DÜŞÜNCE YAPISI

VI. IUSTINIANUS KODİFİKASYONU: CORPUS IURIS CIVILIS
A. CODEX
B. DIGESTA
C. INSTITUTIONES
D. NOVELLAE

§ 5. IUSTINIANUS HUKUKUNUN AVRUPA'DA YENİDEN CANLANMASI
I. GENEL OLARAK

II. AVRUPA DEVLETLERİNDE IUSTINIANUS KODİFİKASYONUNUN CANLANMASI
A. BİZANS, BALKANLAR VE DOĞU AVRUPA'DAKİ DURUM
B. İTALYA'DAKİ DURUM
C. FRANSA VE İSPANYA'DAKİ DURUM
D. KUTSAL ROMA İMPARATORLUĞU (ALMAN ULUSU)
E. DİĞER BAZI AVRUPA ÜLKELERİNDEKİ DURUM
F. İNGİLTERE'DE ROMA HUKUKUNUN ETKİSİ

§ 6. IUSTINIANUS DERLEMESİNİN AVRUPA HUKUK BİLİMİNDE VE MODERN MEDENİ KANUNLAR HAZIRLANMASI SÜRECİNDEKİ ROLÜ
I. GENEL OLARAK

II. ORTAÇAĞ'DAN İTİBAREN HUKUK BİLİMİNİNDE ROMA HUKUKUNU ARAŞTIRAN EKOLLER

A. GLOSSATORLAR EKOLÜ
B. CONSILIATOR'LER (COMMENTATOR'LAR) EKOLÜ
C. HÜMANİST EKOL
D. ROMA HUKUKUNUN AVRUPA'DA ERKEN İKTİBASI (REZEPTION) VE USUS MODERNUS PANDECTARUM EKOLÜ
E. DOĞAL HUKUK EKOLÜ
F. TARİHÇİ EKOL
G. PANDEKT HUKUKU EKOLÜ
§ 7. MODERN KANUNLAŞTIRMALARDAN SONRA ROMA HUKUK BİLİMİ
§ 8. SONUÇ