Toplumsal değişmenin nasıl yönlenip şekilleneceği, dönüm noktası dediğimiz yerlerde kesişen farklı gelişmelerin ve süreçlerin nasıl birleşip birbirlerini etkileyeceğine bağlı. Bu süreçlerin bazıları iktisadi, bazıları siyasi, bazıları da ideolojik ve kültürel olabiliyor ve tarih içinden gelen çok uzun dönemli güçlerle belirlendiği gibi, çok özgül koşullarda, sübjektif denebilecek unsurlardan da etkilenebiliyorlar. Tarihçi Reşat Kasaba, Osmanlı İmparatorluğu neden ve nasıl değişti, Türk ve diğer milliyetçiliklerin kaynağı neydi gibi büyük sorulara cevap ararken, böyle çok katmanlı bir yaklaşım kullanmamız gerektiğine inanıyor. Kasaba’nın da belirttiği gibi, son yıllarda Osmanlı toplumuna bakışımız değişiyor, incelediğimiz konular ve sorduğumuz sorular birçok evreden geçiyor.
Osmanlı İmparatorluğu’nda tekdüze bir yapı var mıydı? 19. yüzyılın ortalarına kadarki dönemde Osmanlı İmparatorluğu’nda, insanların ekonomik veya siyasi tercihlerini dini veya etnik kimliklerine bakarak tahmin edebilir miyiz? Göçmen işçiler Osmanlı ekonomisinde nasıl bir rol oynamıştı? 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda sivil toplum gelişti mi? Kendi amaçları için daha “milli” ve tekdüze toplumlar yaratmak isteyen çoğu dış kaynaklı baskılar karşısında sivil toplum diyebileceğimiz gruplaşmalar neden dağıldı? Osmanlı toplumunun çeşitli kesimlerindeki unsurlar, dışardan veya yukardan gelen baskıları etkileyip değiştirebilmiş miydi? Devlet dışı alanlar neydi, bunların hem birbirleriyle, hem devletle, hem de genel toplumsal değişmeyle ilişkileri nasıldı? İşte bu gibi birçok soruya cevap bulmaya çalışan bu yazıların özellikle Türkiye’deki tartışmalara ve gelişen ortak bilgi dağarcığımıza katkıda bulunacağına inanıyoruz. Reşat Kasaba Washington Üniversitesi Uluslararası Çalışmalar bölümünde ders veriyor. Daha önce, Osmanlı İmparatorluğu ve Dünya Ekonomisi başlıklı bir kitabı ve Sibel Bozdoğan ile birlikte hazırladığı Modernleşme ve Ulusal Kimlik başlıklı derlemesi yayınlandı.