1695 farklı bitkinin halk hekimliğinde kullanışı
Bilimsel Referanslar Işığında Anadolu Halk İlaçları Envanteri
Günümüz ilaç ve tedavi uygulamalarının bilinmediği dönemlerde tüm dünyada insanlar,
geleneksel tedavi sistemlerinden yararlanmıştır.
Türkiye, üç farklı floristik kuşağın (Kuzeyde Avrupa-Sibirya; Batı ve Güneyde Akdeniz; İç
ve Doğuda İran-Turan) kesişme noktasındadır. Bunun sonucu olarak, şimdiye kadar teşhisi
tamamlanan 12.000’e yaklaşan takson sayısı ile dünyanın en zengin florasına sahip ülkeleri
arasında yer almaktadır.
Anadolu, coğrafi konumu ile tarih boyunca yüzlerce kavim ve kültürün yönetiminde
kalmıştır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde üç kıtada süren 600 yıllık hükümranlık
sayesinde Anadolu’da zengin bir tedavi kültürü oluşmuştur. Unani Tıbbın ve İslami Tıbbın
kaynağı, Anadolu’nun da dahil olduğu coğrafya içerisinden çıkmıştır.
Sağlık hizmetinin ulaştırılamadığı yerlerde ise Halk Hekimleri ön plana çıkmaktadır. Halk
Hekimleri, İslami Tıbbın yanı sıra yerel bitkilerle ilgili deneyimlerini kullanmaktaydı. ‘Halk
İlacı’ kavramı içerisinde çevrede yetişen veya yetiştirilen bitkilerden hazırlanan formüller yer
almaktadır. Ne yazık ki, Anadolu’da bitkilerin ne kadarının halk ilacı olarak kullanıldığı tam
olarak bilinmemektedir. Bu bilgiler usta-çırak geleneği ile devam etmiş ve Anadolu’nun
zengin tedavi kültürü kayıt altına alınamadığından kaybolmaya yüz tutmuştur.
Ülkemizde bilimsel anlamda sistemik ilk Etnobotanik saha çalışmaları, 1986-1998 yılları
arasında Prof. Dr. Erdem Yeşilada’nın da içinde bulunduğu bir çalışma grubu tarafından
yürütülmüştür. Tüm Anadolu’da il ve ilçeler bazında, doğru bilgilerin alınabileceği en uzak
yerleşim yerlerinde saha çalışmaları yapılmış, kişilerden alınan bilgiler doğrultusunda bitkiler
toplanarak botanik isimlendirmesi yapılmıştır. Takip eden süreç Prof. Dr. Erdem Yeşilada ve
arkadaşlarının yürüttüğü Etnofarmakolojik araştırmalar ile saha çalışmalarında tespit edilen
bazı halk ilaçlarının etkinlik ve güvenilirlikleri ortaya konmuştur.
Bu kitapta bazı ön değerlendirme parametreleri göz önüne alınarak seçilen ve ulaşılabilen
kaynaklarda yer alan bilgilere dayanılarak, Anadolu Halk İlaçları kültüründe insan sağlığına
yönelik olarak kullanılan bitkilere yer verilmiştir.
Halk Hekimlerinin Hazinesi aslında Anadolu’da yüzlerce yıldır halk ilacı olarak kullanılan
bitkilere ait kaybolmaya yüz tutan kadim bilgilerin kayıt altına alınmasına yönelik çok önemli bir kaynaktır!