Lenin göstermiştir ki, her gelişmenin kaynağı karşıtların çatışması ve kaynaşmasıdır.
Bu kuram, Marksist diyalektik yöntemin çekirdeği, hatta temelidir. Karşıtlar belirmeden, çatışmadan, biri diğerini yok etmeden gelişme olamaz. Nesnelerin ve olayların karşılıklı ilişkileri değişme, gelişme ve hareket halinde düşünmeye başladığımız andan itibaren, tabiri caizse çelişmelerin üstüne basmış oluruz.
İnsan düşüncesinin en temeli ve en dolaysız kaynağı doğrudan doğruya ve yalnız başına tabiat değil, tabiatın insan tarafından değiştirilmesidir; insan aklı, tabiatı değiştirmeyi öğrendiği ölçüde artmıştır.